آگاهی از اختیارات دیوان عدالت اداری سبب می‌شود بتوانیم در رسیدگی به مسائل حقوقی خود عملکرد بهتری داشته باشیم. دادگاه دیوان یک مرجع قضایی است که برای رسیدگی به شکایات و اختلافات مردم با ارگان‌های دولتی ایجادشده است. در دیوان عدالت اداری یک قاضی پس از بررسی توضیحات و مدارک هر دو طرف، حکم نهایی را صادر می‌کند.دیوان عدالت اداری و وظایف دیوان بخش مهمی از سیستم قانونی و قضایی است که برای حمایت کردن از حقوق مردم و رسیدگی به شکایات ایجادشده است. ما در این اینجا به بررسی اختیارات دیوان عدالت اداری و وظایف دیوان پرداخته‌ایم.
اختیارات دیوان عدالت اداری
بر اساس اصل ۱۷۳ قانون اساسی برای رسیدگی نمودن به شکایات، اختلافات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به واحدها، مأمورین یا هر یک از آیین‌نامه‌های بخش‌های دولتی و همچنین احقاق حقوق مردم، دیوانی به نام “دیوان عدالت اداری” تشکیل‌شده است که زیر نظر رئیس قوه قضائیه است.
در سال ۱۳۹۲ قانونی در تشکیلات و آیین دادرسی دیوان تصویب شد و تاکنون نیز پابرجا بوده است. بر اساس این قانون دیوان عدالت یک مرجع قضایی است و فقط در تهران مستقر است و از شعب بدوی، هیئت‌های عمومی، تجدیدنظر و هیئت‌های تخصصی تشکیل‌شده است. البته گفتنی است که برای تسهیل کردن دسترسی افراد به دیوان و خدمات آن، دفاتر این مرجع در مرکز استان‌ها تشکیل‌شده است که وظیفه آنها ثبت دادخواست و درخواست‌های مردم است و همچنین وظیفه معاضدت و ارشاد آنها را به عهده دارند.
حدود اختیارات دیوان عدالت اداری بر اساس ماده ۱۰ دیوان رسیدگی به شکایت و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی که شامل وزارتخانه و سازمان و مؤسسات و تصمیمات و اقدامات مأموران این واحدها، رسیدگی به شکایات از آرا و تخلفات و تصمیمات قطعی هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمسیون‌ها است.
مهلت تقدیم دادخواست در دیوان عدالت از زمان ابلاغ رأی، سه ماه برای افراد داخل کشور و شش ماه برای افراد در خارج از کشور نسبت به تصمیمات قطعی هیئت‌های رسیدگی به تخلفات و کمسیون‌ها است. نقد صلاحیت دیوان عدالت و صلاحیت دادگاهها می‌تواند بر عملکرد هر چه‌بهتر این مرجع تأثیر بسزایی داشته باشد.
پروندهای مورد برسی در دیوان عدالت اداری
به طور کلی در دیوان عدالت اداری به شکایات افراد حقیقی و حقوقی خصوصی، از ارگان ها و سازمانهای دولتی و یا افراد دارای سمت های متفاوت در این اورگانها که در حیطه وظایف دولتی خود مرتکب تخلف شده اند رسیدگی می شود.
در این قسمت از مقاله به صورت کلی مطابق قانون دیوان عدالت اداری صلاحیت های دیوان عدالت اداری را بررسی می کنیم :
ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری را به صورت کامل شرح داده است
۱ ـ رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:
الف ـ تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها
ب ـ تصمیمات و اقدامات مأموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها
۲ ـ رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها
۳ ـ رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان مؤسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی
تبصره ۱- رسیدگی به دعاوی مطالبه خسارت در صلاحیت دادگاه عمومی است. لیکن در مواردی که مطالبه خسارت ناشی از تخلف در اجرای وظایف قانونی و اختصاصی یا ترک فعل از انجام وظایف مذکور از سوی واحدهای دولتی یا دستگاه‌های مذکور در بندهای (۱) و (۲) این ماده و مأموران واحدها و دستگاه‌های یادشده باشد، موضوع در دیوان عدالت اداری مطرح و شعبه دیوان ضمن رسیدگی به احراز وقوع تخلف نسبت به اصل مطالبه خسارت و تعیین خسارت وارده، اقدام و حکم مقتضی صادر می‌نماید
تبصره ۲ ـ تصمیمات و آراء دادگاهها و سایر مراجع قضائی دادگستری و نظامی و دادگاههای انتظامی قضات دادگستری و نیروهای مسلح قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نمی باشد.
تبصره ۳- رسیدگی به شکایات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از وقوع تخلف و عدم رعایت قوانین و مقررات در مراحل انعقاد قرارداد توسط دستگاه‌های اجرائی در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری است، لیکن رسیدگی به دعاوی ناشی از اجرای قرارداد فی‌مابین طرفین در صلاحیت دیوان نیست.
پس از ارائه دادخواست و ایجاد پرونده در دیوان عدالت شما یک پیامک حاوی شماره پرونده دریافت خواهید کرد. ازآن‌پس می‌توانید از طریق سامانه ثنا، به پیگیری پرونده شکایت در دیوان عدالت بپردازید.
همچنین گفتنی است که برای جلوگیری از هدر رفتن وقت و هزینه زیاد برای پیگیری و رسیدگی به پرونده‌های خود در دیوان می‌توانید از یک وکیل دیوان عدالت کمک بگیرید. وکلای دیوان عدالت دارای تجربه و دانش کافی هستند و همچنین اجازه ورود به این دیوان را نیز دارا می‌باشند.